Malczów

Pięknie położona wieś wśród otaczających ją wzgórz. Już w połowie XIX w. doceniano walory otoczenia tej małej wioski. Szczególnie sławiono widoki z góry zw. Spitzberge, ponieważ przypominały one widoki z okolic Książa i Szczawna.

Ślady osadnictwa wskazują, że w pradziejach były tu osady związane z okresem kultury łużyckiej i kultury przeworskiej.

Nazwa wsi pochodzi od słowa mały, malutki – charakteryzuje ona wieś i jej otoczenie. Jej nazwa pojawiła się w dokumentach już na początku XIII w.: Malchovo, Malechovo, Maltzowo, Malcovo, Malczovo, Malcovo, Malcow, Malczaw, Malltzaw, Malutschaw, Maltschowe, Maltschawe, Kleinau, Malczów po 1945 r.

Początkowo wieś należała do dóbr biskupich. Książę Henryk Brodaty nabył ją na drodze zamiany i w 1203 r. nadal klasztorowi cysterek w Trzebnicy. W 1204 r. osiedlił w niej 13 „gości” oraz określił ich obowiązki wobec konwentu. Byli to kucharze, służba książęca zajmująca się przygotowaniem i podawaniem posiłków.

Po 1250 r. ksieni klasztoru Gertruda otrzymała zgodę od Henryka III Białego na lokowanie Malczowa na prawie niemieckim na wzór Środy Śląskiej. Po przeniesieniu tej wsi na prawo średzkie powstało tu sołectwo. Malczowskie sołectwo zostało wymieniono po raz pierwszy w 1355 r. Wówczas sołtysem był Jan, prawdopodobnie z Malczowa. Był on zobowiązany do konnej służby wojskowej, a w 1453 r. właścicielem sołectwa był Matzke.

Przed 1410 r. wieś w Malczowie została połączona ze wsią Węgrzynów. Po połączeniu liczyła ona prawie 20 łanów, a dokładniej 19 i ¾ łana.

Folwark klasztorny, który powstał po 1251 r., został pod koniec XVI w. oddany w zastaw lub sprzedany.

W XVIII w. na terenie folwarku mieścił się dwór pochodzący prawdopodobnie z XVI w., który w II połowie XIX w. zastąpiono nowym. Obok zaczęto zakładać nowy park. Drugi folwark położony naprzeciw dawnego, po północnej stronie wiejskiej drogi, powstał na początku XX w. Od 1921 roku w Malczowie zaczęło działać 15 hektarowe arboretum usytuowane przy drodze do Rzepotowic. Poza tym, do lat trzydziestych XX w. w tym majątku rozwijało się sadownictwo. Około 1930 r. obsadzono też aleje i drogi drzewami i drzewkami owocowymi.

Niewielka wioska o charakterze ulicówki, przez rozbudowę folwarku przed 1826 r. została zniszczona. Nową zabudowę osady skoncentrowano po jednej stronie drogi. W centrum wsi utworzono krzyżowy układ dróg wydzielający teren dworski.

W ostatniej ćwierci XIX w niewielki areał gruntów wiejskich – 12 ha, przewyższał areał majątku ziemskiego, który liczył wówczas 210 ha. W e wsi było około 6 zagród, w których żyło średnio 25 osób. W latach trzydziestych liczba mieszkańców wsi kilkakrotnie wzrosła. W 1941 r. było ich 139. We wsi była cegielnia, mleczarnia i karczma.