Raszów

Nazwę miejscowości notują źródła od początku XIII.: Rasseuichi, Rassouici, Rassov, Rassevchi, Raschow, Rassow, Rasschaw, Raschen. Powyższa zgermanizowana forma obowiązywała do 1945, po 1945 – Raszów. Nazwa wywodzi się od śląskiego imienia – Rasz.

W 1203 r. Henryk Brodaty nadał wieś klasztorowi trzebnickiemu i włączył ją w obręb najstarszego i głównego kompleksu dóbr opactwa cysterskiego. W celu zagospodarowania osady, w 1204 r. osiedlił w niej 14 tzw. „gości” (hospites). Wieś rządziła się prawem polskim i nigdy nie była lokowana na prawie niemieckim.

W XIV w. na terenie Raszowa istniały dobra ziemskie z folwarkiem, młyn oraz 9 dziedzicznych gospodarstw chłopskich.

Według urbarza z 1410 r. chłopi za użytkowanie ziemi – zgodnie z prawem polskim – musieli płacić czynsz i składać daniny. Świadczenia te były zróżnicowane. Jeden z gospodarzy zobowiązany był do pełnienia funkcji podkomorzego klasztornego. Od 1236 r. dziesięciny ze wsi i folwarku przekazywane były klasztorowi. Zboże należało dostarczyć konwentowi własnym transportem.

Włości raszowskie bardzo często zmieniały swoich właścicieli, bowiem cysterki sprzedawały je, odkupowywały lub oddawały w lenno.

Dobra ziemskie Raszowa od XVIII do połowy XX w. prawie trzykrotnie przewyższały areał gruntów wiejskich i wynosiły: 160 ha w 1885 r., 183 ha w 1895 r. i 195,5 w 1922 r. Wraz ze wzrostem areału dóbr rosła odpowiednio ilość zatrudnionych w folwarku robotników rolnych: 55, 61 i 78.

Folwark usytuowany był na południowo-zachodnim krańcu wsi. W obrębie dóbr, przed 1530 r., powstała siedziba właściciela majątku, która jednak przestała istnieć w drugiej połowie XVIII w. Wówczas straciła ona swe pierwotne funkcje, ponieważ dobra te wróciły do klasztoru. W 1782 r. od uderzenia pioruna spłonęły zabudowania gospodarcze folwarku.

Obecny pałac wzniesiony w latach 1826-1850, a przebudowany w latach 1905-1910, powstał na nowym miejscu poza terenem folwarku. Wzniesiony został na stoku wzniesienia sąsiadującego z folwarkiem od południa. Jest to budowla w stylu historyzmu z elementami neobaroku i neoklasycyzmu. Towarzyszyło jej założenie ogrodowo-parkowe powstałe w początkach XX w., na skraju którego, niedaleko pałacu, zbudowano również murowany ośmioboczny pawilon ogrodowy.

Wieś, w połowie XVIII w. o układzie ulicówki z jedną zabudowaną przecznicą, w latach 1750-1825 została przekształcona w wielodrożnicę. Zabudowa początkowo zwarta, regularna, typowa dla ulicowego układu wsi, po przekształceniu stała się nieregularna. Wieś w XVIII i XIX w. była zamieszkana przez zagrodników. W 1753 r. gospodarstw zagrodniczych było 13. W latach 1830-1908 wieś liczyła od 16 do 13 zagród. Ich ilość malała. Wówczas żyło w nich od 94 do 55 mieszkańców. Gospodarowali oni na 73 ha ziemi. Ekonomicznie byli uzależnieni od właściciela dóbr, co również wpływało na skromność zabudowy wioski. W 1910 r. wioska liczyła 50 osób. Natomiast w majątku żyło i pracowało 42 mieszkańców. We wsi był wiatrak i karczma.

Dzieci uczęszczały do szkoły ewangelickiej lub katolickiej w Trzebnicy. Dwóch przedstawicieli wsi zasiadało w Radzie Szkoły i tyleż w Zarządzie Szkoły Katolickiej.

Na wschód od wsi wznosi się wzgórze (245 m n.p.m.), zw. przez byłych mieszkańców „Kaiser Berg” (Cesarska Góra), na szczycie którego znajdował się w XIX w. punkt widokowy.