Ujeździec Wlk.

Ślady osadnictwa prehistorycznego sięgają epoki kamienia (neolit), kultury łużyckiej i okresu wpływów rzymskich oraz wczesnego średniowiecza. W źródłach historycznych nazwa tej miejscowości na przestrzeni wieków ewaluowała: Ujesdicz, Ujezdec i Uiezdek, Ujesczecz, Uyesdcz, Ujasch, Uges, Oyeszdzetz, Ujeschuetz Gross do 1945 r., potem Ujeździec Wielki.
Pochodzenie nazwy wsi bliżej nieznane. Wilhelm Häusler wywodzi ją od słowa „jaz”, czyli miejsce na grobli. Natomiast Stanisław Rospond przyjmuje, że Ujeździec jest to nazwa pochodna od ujazdu, czyli obszaru oznaczonego granicami naturalnymi (potoki, lasy) i innymi (kamienie, wyrznięte ciosy i znaki).
Wieś należała do dóbr książęcych. Powstała ona z leśnej osady. W 1223 r. nabył ją klasztor trzebnicki. W 1266 r. została przeniesiona na prawo niemieckie. W 1371 r. wieś liczyła 20 małych łanów. Sołtys posiadał 2 łany wolne od czynszu, 1/3 dochodów od zasądzonych kar oraz posiadał młyn, karczmę, jatkę mięsną i piekarnię. Ponadto dwa wolne od czynszu ogrody i prawo do wypasu 150 owiec. Natomiast mieszkańcy wioski dawali klasztorowi 1 wiadro słodu do warzenia piwa z każdego łana ziemi i płacili dziesięcinę. W 1410 r. klasztor pobierał tutaj czynsze z 18 łanów.
W 1655 r. ksieni Dorota Bnińska dała w dzierżawę leśnictwo Georgowi Ramischowi, a ksieni Jadwiga Biernacka w 1662 r. kupiła prawo wyższego sądownictwa nad wsią. Po reformacji większość mieszkańców przeszła na protestantyzm. Ich parafia była w Koniowie.
Do czasów sekularyzacji dóbr klasztornych wieś należała do opactwa w Trzebnicy. Potem oczynszowane gospodarstwa chłopskie były zależne tylko od fiskusa. Przeciętne gospodarstwo liczyło ok. 25 ha. W 1830 r. wieś liczyła 42 domy, w których żyło 403 osób. Pożar w 1883 r. zniszczył całkowicie południową część wioski z 27 budynkami. 10 lat później pożar wybuchł w części północnej wsi. Spłonęły 24 zabudowania, głównie kryte strzechą. W 1938 r. w 75 domach żyło 361 mieszkańców.
We wsi był młyn, wiatrak i piekarnia. Pod koniec XIX w. istniała też straż pożarna, kasa zapomogowa, towarzystwo śpiewacze, biblioteka wiejska i wzorcowy sad. W 1796 r. założono szkołę, początkowo w domu chłopskim. Fundatorem uposażenia szkoły był klasztor. Nowy budynek szkolny wzniesiono w 1879 r.
Wieś ma charakter ulicówki. W zabudowie przeważa typ budynku o jednej kondygnacji z dwuspadowym dachem o pokryciu ceramicznym. Spotyka się również domy o formach zbliżonych do budynków miejskich. Świadczy to o zamożności dawnych mieszkańców Ujeźdźca Wielkiego.