Brzyków

Nazwa wsi wywodzi się prawdopodobnie od imienia Brus, Borusław. Chociaż to stara wieś, to nazwę jej notują źródła dopiero od początku XIII w: cireuitus Brictii, Bricov, villa Johanuis Briccii, Brziczewo, Brisovo, Britzen do 1945 r., potem Bzyków, a obecnie Brzyków.

Ślady pobytu człowieka na terenie Brzykowa są bardzo bogate i sięgają odległych czasów prehistorycznych. Znaleziska archeologiczne wskazują, że istniało tu osadnictwo w epoce neolitycznej i w epoce brązu. Archeolodzy odkryli również ślady osady kultury przedłużyckiej i kultury łużyckiej, kultury pomorskiej i kultury przeworskiej. Wskazują na to m.in. ówczesne pochówki: cmentarzyska szkieletowe, ciałopalne i groby skrzynkowe. Odkryto także pozostałości osadnictwa wczesnośredniowiecznego.
Jest to bardzo stara wieś. Istniała już w XII w. Jej zalążek stanowiła kolonia leśna, której ówcześni mieszkańcy zajmowali się głównie bartnictwem. Wieś, pierwotnie własność rycerska, z czasem została podzielona na dwie części. W 1203 r., książę Henryk I Brodaty, organizując podstawy bytu swojej fundacji trzebnickiej, kupił również dobra dwóch ówczesnych właścicieli Brzykowa – Johana syna Brictiusa i Nicolasa syna Grzegorza – i po scaleniu majątków nadał całą wioskę cysterkom w Trzebnicy. A zatem Brzyków w swoich wczesnych dziejach był własnością rycerską, potem krótko książęcą i wreszcie najdłużej, bo do 1810 r., własnością klasztorną.
Brzyków, początkowo wioska na prawie polskim, 11 listopada 1295 r. decyzją Eufrozyny, ksieni klasztoru trzebnickiego – wnuczki księcia Henryka Pobożnego – został lokowany na prawie niemieckim na wzór Środy Śląskiej. Zasadźcą (lokatorem) był rycerz Bogusco, który w imieniu klasztoru zajął się organizacją wsi na nowym prawie.
Urbarz Trzebnicki z 1410 r. podaje, że ośmiu gospodarzy z Brzykowa za użytkowanie ziemi klasztornej płaciło opactwu czynsz oraz każdy z nich, musiał co roku dawać cysterkom: 6 kurczaków, dwa sery i dwa jajka, 10 miar owsa, 6 snopów pobitych, zgniecionych konopi i 3 wozy drewna. W 1419 r. Bolka, ówczesna ksieni konwentu, wykupiła od Konrada V Kąckiego wyższe prawa sądownicze, które dotychczas były w rękach książąt oleśnickich.
Mieszkańcy wsi należeli do parafii św. Piotra w Trzebnicy. Po reformacji większość z nich przeszła na luteranizm i została przyłączona do ewangelickiej parafii w Pawłowie, natomiast katolicy uczęszczali do kościoła klasztornego w Trzebnicy. Na początku XX w. protestanci postawili we wsi kaplicę ewangelicką (obecnie remiza strażacka).
Po sekularyzacji klasztoru, oczynszowane gospodarstwa chłopskie zależne były tylko od skarbu państwa.
Wieś miała charakter ulicówki, pośrodku której był plac z owalnym stawem. We wsi był wiatrak, młyn wodny, kuźnia i gospoda. Około 1915 r. do Brzykowa dotarła energia elektryczna. W wsi było 35 zagród, w których żyło średnio 200 mieszkańców. Ilość budynków wzrosła dopiero pod koniec I połowy XX w. W 1938 r. było ich 52, a wieś liczyła 193 osoby. Domy były jednokondygnacyjne stawiane z cegły. Sołectwem zarządzał sołtys, a porządku we wsi pilnowała lokalna policja.